Erkenden Olgunlaşan İnsanlar (SENEX ARKETİPİ)

 

Bir önceki yazımda bahsettiğim ''Puer Aeternus'' arketipinin aksine, ''Senex'' arketipine sahip insanlar, erken yaşlarda yetişkin gibi davranırlar. Küçük bir bedende olgun ruha sahiptirler. Puer Aeternus yetişkin olmaktan kaçarken, Senex de çocuk olmaktan kaçar. Eğer ''Puer Aeternus'' yazımı okumadıysanız, önce onu okumanız bu yazıyı daha iyi anlamanızı sağlayacaktır. 

''SENEX'' KELİMESİNİN KÖKENİ

Latince bir kelime olan ''Senex'', Antik Roma'da iyi gelirli aileleri olan yaşlı adamlar için kullanılırdı. Senatör sözcüğü de buradan türemiştir. 

Jung'un tanımladığı bu arketip, aynı zamanda hepimizin aşina olduğu klasik edebiyat, kurgu figürüdür. Büyücü, yaşlı bilge adam olarak tasvir edilir. Peygamberler, gurular, filozoflar ve bilgeliğe sahip tüm karakterler bu arketipe örnek olabilir. 

Athena, Merlin, Gandalf

Senex arketipini anlamak için mitoloji ve edebiyat figürlerine bakalım. 

Akıl, bilgelik, zeka, savaş ve strateji tanrıçası olan Athena, adeta arketipin Yunan Mitolojisindeki temsilcisidir. Savaş tanrısı Ares'in aksine, stratejik zekası ve bilgeliğiyle öne çıkar. Onu ''Senex'' arketipine uygun kılan da bu özellikleridir. Acele etmez, sabırlıdır ve hedefi asla fethetmek değildir. Barışı sağlamak onun temel gayesidir. 

Athena, doğduğundan itibaren savaşçıdır ve barışı sağlamayı görev bilir. Sahip olduğu tüm nitelikleri yıkmak için değil, onarmak için kullanır. Bilgeliği ve olgunluğu buradan gelmektedir. 

Kral Arthur Efsanesiyle bilinen Merlin, gelmiş geçmiş en bilge büyücülerden biridir. Aynı zamanda bir kahin ve danışmandır. Kral Arthur'a rehberlik eder, zamanın içinde değil adeta dışında yaşar. Çok büyük bir gücü olmasına rağmen, o yön göstermeyi tercih eder. Ancak aşırı bilgeliği ve kontrol ihtiyacı nedeniyle, duygularından bağını koparabilir. Merlin, gölge yönleriyle de ''Senex'' arketipini anlatan bir efsanedir. 

J.R.R. Tolkien'in ünlü ''Yüzüklerin Efendisi'' eserinde yer alan Gandalf karakteri de bilgelik ve ruhsal olgunluğun sembolüdür. ''Bilge yaşlı adam'' arketipinin en saf temsilidir. O da Merlin gibi, kahramanlara rehberlik eder. Karanlıkla savaşır ve kendi içindeki gölgeyi de tanır. Dünyayı kurtarmanın yükünü taşırken asla sorumluluklardan kaçmaz. En saf haliyle bir ''Senex'' temsilidir. 

ERKEN OLGUNLAŞMAK

Hayatın yüklediği sorumluluklarla çocuk yaşta başa çıkmak zorunda kalan insanlar, erken olgunlaşırlar. Hayatın tozunu yutarlar ve bunun altından kalkmayı öğrenirler. Sorunlarla başa çıkarken yardım istemezler. Hatalarının sorumluluğunu alırlar. Çoğunlukla yalnız kalmayı severler ve çevrelerini gözlemler. Dolayısıyla yaşıtlarıyla anlaşmakta da güçlük çekerler. Çoğu zaman, yaşları büyük insanlarla sohbet etmekten keyif alırlar. Erkenden olgunlaşan insan, başarılı olmanın ve hayatta kalmanın sorumluluk istediğini de anlamıştır. Fakat bu olgunlaşma, ondan çocukluğunu alır. Yani hayal gücünü, özgürlüğü ve esnekliği...

Hayat boyu kontrol ve plan ihtiyacı duyar. Belirsizlik onun için çok korkunçtur. En doğru, en mantıklı kararın peşinde koşar. 

Prensiplerine olan bağlılığı hayatına keskin yön verir. ''Senex'' arketipine sahip olan yetişkin, çocuk olmanın tadını çıkaramadan ölür. İçinde gömülen çocuğu duyması çok zordur. O yüzden kendisine de yabancılaşır. Kariyer, para, başarı ve bilgelik gibi motivasyonlarla hareket eder. Hesapçı doğasından dolayı, akışa geçemez. Biraz spontane yaşamak dahi onda kaygı uyandırabilir. O çocukluğun tüm izlerinden yoksun kalır. Maddi zorluklar dolayısıyla çalıştırılan çocuklar, hayal gücünden uzakta kalırlar. Gelecekte onları, daha fazla para peşinde koşarken görürsünüz. 

Bazı çocuklar ebeveynlerinden ilgi ve şefkat görmez. Hatta çocuklar, evin sorumluluklarını üstlenmek zorunda kalır. Bazı çocuklar ise annesiz ve babasız büyür. Her ikisi de, erken yaşta ayaklarının üstünde durmayı öğrenirler. 

ÖLMÜŞ ÇOCUKLUK

Ne kadar bilge ve olgun olsa da, ''Senex'' çocukluğunu yaşayamamıştır. Buna sorumsuz ebeveynler, zorunluluklar ve maddi sorunlar gibi faktörler sebep olmuş olabilir. Onlar başarıdan başarıya koşsalar da, bir uçurtmayla koşmanın özgürlüğünü bilmezler. Kontrol etmekten, akışta olmanın hazzını bilemezler. Korkularıyla ördükleri duvarın arasında pişerler. Duvarın ardını ise göremezler. Çocuk bedeninde, yaşlı bir ruhla cezalandırılmışlardır. Bir filozof, bilge, alim olabilirler. Ama asla özgürlüğün gereksinimi olan çocuk ruhuna sahip olamazlar...